MATICA SRPSKA
Najstarsza serbska literacka, kulturalna i naukowa instytucja
Serbski Panteon * Wydziały naukowe * Biblioteka Maticy Srpskiej * Galeria Maticy Srpskiej *
Centrum Wydawnicze Maticy Srpskiej

Matica Srpska jest najstarszą literacką, kulturalną i naukową instytucją narodu serbskiego, która działa nieprzerwanie prawie przez dwa wieki. Powołana została w Peszcie w roku 1826. Jej założyciele uważali, że trzeba w sposób zorganizowany pracować nad tym, by po wielowiekowej okupacji tureckiej Serbowie znów włączyli się do prądów europejskich. Dlatego od początku działalność Macierzy ukierunkowana była ku oświeceniu narodu serbskiego oraz przedstawieniu serbskiej kultury w Europie. W tym celu zapoczątkowano bogatą działalność wydawniczą. Podstawą był słynny Letopis, zapoczątkowany w 1824 roku i który jest dziś uważany za najstarsze żywe czasopismo w świecie. Potem zaczęły wychodzić liczne wydawnictwa, a między nimi jedna o charakterze wybitnie oświatowym o nazwie Książki dla ludu (Knjige za narod). W latach czterdziestych XIX wieku zdecydowano, że powstały warunki do zajmowania się nauką. Wówczas powstała biblioteka, której zbiory książkowe objęły różne dziedziny nauki oraz zbiory rękopisów będących swojego rodzaju świadectwem o historii narodu. W tym samym czasie powstała kolekcja portretów pod nazwą Serbski Panteon. Znaleźli się w niej pisarze, trybuni narodowi, znani naukowcy, ale także mniej znani obywatele, którzy przez swoje donatorstwo popierali oświatową misję Maticy Srpskiej. Właśnie dzięki szerokiemu narodowemu poparciu Matica Srpska w pewnym okresie była najbogatrszą fundatorską instytucją na Węgrzech. Z jej funduszy finansowane były kapitalne projekty ważne dla standardyzacji języka serbskiego i dla rozwoju różnych dyscyplin naukowych. Jednocześnie Matica troszczyła się o edukację utalentowanych uczniów i studentów, by stali się podstawą przyszłej serbskiej elity intelektualnej.

Matica Srpska została w 1864 roku przesiedlona z gmachu Tekelijanum w Peszcie do nowosadzkiego Platoneum. Od tego czasu Nowy Sad znany jest jako Serbskie Ateny. Miasto otrzymało ten przydomek, gdyż wokół Maticy Srpskiej zbierali się najbardziej wykształceni i najmądrzejsi ludzie tamtych czasów.

Matica Srpska ma dziś prawie 2000 współpracowników. Są oni włączeni do pracy w kilkudziesięciu projektach wydziałów naukowych. Przygotowują także prace do dziesięciu czasopism naukowych i pracują nad przygotowaniem publikacji o znaczeniu fundamentalnym dla serbskiej kultury i nauki, takich jak: Serbska Encyklopedia, Serbski Słownik Biograficzny, Słownik języka serbskiego, Ortografia języka serbskiego. Biblioteka Maticy Srpskiej posiada ponad 3 500 000 książek, a Galeria zgormadziła bogate zbiory serbskiego malarstwa od XVIII do XX wieku. Centrum Wydawnicze kontynuuje tradycje byłego Przedsiębiorstwa Wydawniczego Maticy Srpskiej, którego publikacje w Europie Południowo-wschodniej były rozpoznawalne po znaku MS, który był rękojmią wysokiego poziomu literatury z różnych dziedzin.

Matica Srpska corocznie przydziela nagrody za osiągnięcia z różnych dziedzin nauki i kultury.

Wydziały naukowe Maticy Srpskiej:
Wydział Literatury i Języka
Wydział Leksykograficzny
Wydział Nauk Społecznych
Wydział Nauk Przyrodniczych
Wydział Sztuk Pięknych
Wydział Sztuk Scenicznych i Muzyki
Wydział Rękopisów

Czasopisma naukowe:
Zbornik Matice srpske za književnost i jezik
Zbornik Matice srpske za filologiju i lingvistiku
Zbornik Matice srpske za slavistiku
Zbornik Matice srpske za klasične studije
Zbornik Matice srpske za društvene nauke
Zbornik Matice srpske za istoriju
Zbornik Matice srpske za prirodne nauke
Zbornik Matice srpske za scenske umetnosti i muziku
Zbornik Matice srpske za likovne umetnosti
Temišvarski zbornik

Matica Srpska była bodźcem dla wielu narodów. Za jej wzorem powstały: Matica Czeska w 1931 r.; Matica Ilirska w 1842 (w 1874 roku przemianowana na Matica Chorwacką); Matica Łużyckoserbska 1847; Matica Galicko-Ruska we Lwowie 1848; Matica Morawska 1849; Matica Dalmatyńska w Zadarze 1861; Matica Słowacka 1863; Matica Słoweńska 1864; Matica Opawska 1877 i Matica Księstwa Cieszyńskiego 1898 (z których w 1968 r. powstała Matica Śląska); Matica Polska we Lwowie 1882; Matica Szkolna w Księstwie Cieszyńskim 1885; Matica Szkolna w Warszawie 1905; Matica Bułgarska w Istambule 1909 i nowa Matica Bułgarska w 1989 roku.
Obecnie Matica Srpska współpracuje z wieloma instytucjami i jednostkami z całego świata.